Ebu Şame el-Makdisi rahimehullah şöyle demiştir: “(Görüşle) içtihad etmeye ancak yöneticilerle ilgili hükümlerde mecbur kalınır. Hâkim (yönetici ve kadı) dışında kimsenin içtihat etmesiyle ilgili bir delil gelmemiştir. Muaz radiyallahu anh’den gelen;
“Allah’ın kitabında bulamazsam rasulünün sünnetine bakarım, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in sünnetinde de bulamazsam görüşümle içtihad ederim”[1] sözüne gelince, Muaz radiyallahu anh hâkim idi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in:
“Hakkında bir şey indirilmemiş konularda aranızda görüşümle hükmedeceğim”[2] hadisine gelince, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem hâkim (yönetici) idi.
Yine Allah Teâlâ’nın: “Davud ve Suleyman tarla hakkında hükmettiklerinde…” (Enbiya 78) kavline gelince, her ikisi de yönetici idiler. İçtihat leş hükmündedir.
Sa’lebî ve Şafiî dediler ki; “Kişi leşi ancak ölecek duruma geldiğinde yiyebilir.”[3] Hâkim olmayan kişinin görüşü ile içtihat etmesi, evinde oturan kişinin: “Falanın zaruret halinde leş yemesi caiz oluyorsa bana da caizdir” demesi gibidir.
Yine kişinin müçtehidin görüşüyle delil getirmesi caiz değildir. Çünkü müçtehit hata da edebilir, isabet de edebilir. Bir şeyde hata ve isabet ihtimali bulunuyorsa onun terk edilmesi daha uygundur. Bu tıpkı şüpheli yiyecekleri terk etmenin daha evlâ olması gibidir.”[4]
[1] Münker. Tayalisi (1452) Ahmed (5/230, 242) Ebû Dâvûd (3593) Tirmizî (1328) Dârimî (1/6) İbn Sa’d (2/347, 584) Ukayli ed-Duafa (76-77) hepsi de; Şu’be – Ebu’l-Avn – Muhammed b. Abdillah es-Sekafi – el-Haris b. Amr – Mugire b. Şube’nin kardeşi – Muaz radiyallahu anh’ın ashabı – Muaz radiyallahu anh yoluyla rivayet ettiler.
* Ahmed (5/236) Ebû Dâvûd (3592) Tirmizî (1327); Şu’be – Ebu’l-Avn – el-Haris b. Amr – Muaz radiyallahu anh’ın ashabı yoluyla, Muaz radiyallahu anh’ı zikretmeksizin rivayet ettiler. El-Haris b. Amr meçhuldür. Bkz.: Mizanu’l-İtidal (1/349) et-Takrib (1/143) Buhari Tarihu’l-Kebir’de (1/277) dedi ki: “Bu sahih değildir, bu mürsel yoldan başkasıyla da bilinmemektedir.” Bkz.: Telhisu’l-Habir (4/182-183) el-Elbani Silsiletu’l-Ahadisi’z-Zaife (881)
[2] Zayıf. Ebû Dâvûd (3585) Darekutni (4580) İbn Katan Beyanu’l-Vehm (4/520) isnadında Usame b. Zeyd el-Leysi zayıftır.
[3] Bkz.: İ’lamu’l-Muvakki’in (2/284)
[4] Ebu Şame el-Makdisi, el-Muhtasaru’l-Muemmel (s.38-39)
